پایگاه اطلاع رسانی دهتل

پایگاه اطلاع رسانی دهتل

شهر سنگ نگاره ها
پایگاه اطلاع رسانی دهتل

پایگاه اطلاع رسانی دهتل

شهر سنگ نگاره ها

سنگ نگاره های دهتل بستک. به نقل از استاد ناصری فرد

دهتل Dehtal یکی از روستاهای شهرستان بستک Bastak ازتوابع استان هرمزگان است که دارای سنگ نگاره های petroglyphs فراوان و با قدمت کهن است. نگارنده از طریق دوست خوبم جناب آقای خرّم (رامی) رفیعی که از دوستداران میراث گذشته است با آن آثار زیبا و بی بدیل آشنا شدم که به وصف آنها می پردازیم. 

 

نگارنده و دوستان خوبم آقایان خرّم (رامی) رفیعی و سید اسماعیل رضوی در حال اندازه گیری بوم گردی در محوطه سنگ نگاره های دهتل بستک از توابع هرمزگان.     تاریخ  : بهار 89

 
سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجامانده از بشرند که از طریق perspective آنها می توانیم گذشته ی  پر رمز و راز مردمان کهن هر دیاری را رصد کنیم . پنجره هایی روبه گذشته های دور می باشند که ما از منظرگاه perspective آنها می توانیم تاریخ خط، هنر، زبان، محیط اقلیمی، اسطوره ها و از همه مهمتر نوع اندیشه های آنها را مطالعه نماییم. ازاین رویکرد است که دانشمندان علوم مذکور به شدت و مستمرّ در تلاش می باشند تا آنها را کشف یا به طرق ممکن به آنها دست یابند.
 

یک سنگ گرد که اطراف آن پر ازنقوش مختلف است و طی دوره های طولانی از هم توسط هنرمندان متعدد هنر آفرینی شده است. تاریخ : بهار 89

هنرهای صخره ای، تنها هنرتجمسمی است که مرز مشخصی نداشته و همه ی ملل جهان فارغ از فرهنگ، نژاد و حتی اقلیم های جغرافیایی بسیار بعید از هم از آن گذر کرده اند. خوشبختانه در عرصه ی پژوهش های چندین ساله در ایران موفق به کشف آثاری از هنرهای صخره ای  rock arts شده ایم که در آینده تاریخ، هنر و بطورکلی فرهنگ ایران را تحت تاثیر قرار خواهند داد. نمونه هایی که ما در جنوبی ترین نقطه ایران (دهتل بستک هرمزگان) معرفی می کنیم با آثار مکشوفه در شمالی ترین نقطه ایران ( مشگین شهر اردبیل) دقیقاً شبیه به هم و هم پیام اند. همان سنگ های گرد و نقش های مشابه و کهن ، گویی یک هنرمند این همه آثارکهن را در این دو دیار بعید از هم حکاکی کرده است . بیشترین نقش های تکراری در هر دو دیار بزکوهی است با همان مضمون و مفهوم کلی و حتی جهانی، ( آب خواهی، زایندگی ، باروری و محافظت )

BIG HORN SHEEP— rain, counting
Ancient rock art - Ibex and holy symbols: the footprint of God
 
در دهتل بستک سنگ های گرد فراوان در سرتاسر دشتی به گستره ی ده ها هکتار بر زمین داغ و تفتیده با آثار سخنگوی فراوان درخود آرمیده اند ، موزه هایی گسترده، با آثاری کهن و متنوع که بیننده ندارند و مهمان های آنها گرمای طاقت فرسا، باد و باران و غربت است. نگارخانه ای که دارای آثار هنری واقع نگار و استیلیزه شده با مفاهیم مکتوم و مستتر فراوان به چشم می خورد. وجود این گوهرهای بی بدیل در نزدیکی کشورهای حاشیه ی خلیج فارس از بهترین سامانه های جلب توریسم و اکوموزه ی هنرهای صخره ای است که شاید در آمدی کمتر از چاه های نفت موجود دراین دیار نداشته باشد. آثار گرانبهایی که با یک برنامه ریزی می تواند هویت چندین هزارساله ی یک ملت را معرفی و ازدیگرتبعات شگرف آن این است که غبار محرومیت را از چهره ی این دیار می زداید.

 
 
نقش یگ بزکوهی با تکنیک هنری قوی شبیه به نمونه های مکشوفه در دیگر نقاط ایران و حتی کشور یمن و عربستان
محل : روستای دهتل            عکاس: محمد ناصری  فرد             تاریخ: بها 89 
 شاخصه های بوم های دهتل بستک

1- اندازه و ارتفاع بوم ها: همه ی بوم های گرد(سنگ های دارای نقوش) برسطح دشتی صاف و وسیع گسترده اند که ابعاد آنها متفاوت است، بزرگترین آنها که ما موفق به کشف آن شدیم دارای خط کمر بندی بیش از شش متر است. 

2- زاویه ی شیب و جهت بوم ها: این بوم ها از زوایای شیب متفاوتی نسبت به سطح افق برخوردارند. (90-10)

3- جهت قرار گرفتن بوم ها: جهت قرار گرفتن همه ی بوم ها به علت گردن بودن متفاوت و غیر قابل ذکر است.

4- درصد نقوش و نوع آنها: نقوش بزکوهی بیش از 70 درصد، نقش های انسان کمان دار و بدون کمان و درحالت های دیگر 20 درصد و حیوانی شبیه به گراز، سگ، گربه سانان ، علایم خطی و غیر خطی 10 درصد است.

5- میزان هوازدگی نقوش: میزان هوازدگی و ریز فرسایش های بوجود آمده بر روی نقوش این بوم بسیار کم است و حکاکی ها به رنگ نخودی پر رنگ و کم رنگ در آمده اند، بعضی آثار به علت قدمت زیاد به رنگ بستر در آمده اند که تشخیص آنها بسیار مشکل است و گاهاً نقش های جدید تر روی آنها حک Pecking شده است.

6- اندازه ی نقوش حکاکی شده: نقوش در ابعاد گوناگون حک شده اند. بزرگترین نقش متعلق به یک بزکوهی به اندازه ی بیست و پنج سانتیمتر و کوچکترین آنها نیز متعلق به یک انسان است به اندازه ی سه سانتیمتر.

7- میزان عمق حکاکی ها: عمق حکاکی ها از 5/ تا 3 میلیمتر متفاوت است.

8- جهت قرار گرفتن نقوش: جهت قرار گرفتن تمام نقوش به علت گرد بودن بوم ها متفاوت است.

9- ابزارهای بکار رفته جهت حکاکی ها: ابزار های بکار برده شده در ایجاد حکاکی ها براساس دوره ی آنها و سختی سنگ بوم می تواند متفاوت باشد، با توجه به این که ظرافت در بعضی از این نمونه ها کم است، احتمالاً از سنگ های آذرین استفاده شده ولی بیشتر نقوش از کوبش استخوان حیوانات و فلزات نوک تیز به وجود آمده اند.

10- نوع حکاکی ها: تمام نقوش از نوع (Petroglyphs) هستند که براثر ضربه های کوبشی (Pecking) منظم و دقیق در کنارهم ایجاد شده‌اند و هیچ یک از نقوش در اینجا به روش کششی ایجاد نشده اند. به نظر نگارنده تمامی حکاکان از آموزش خاصی برخوردار بوده اند که توانسته اند در مرحله ی اول بدون خراب کردن بوم ها، چنین نقوشی را با القای حالت روحی مورد نظر بیافرینند.

11- قدمت نقوش و دیگرآثار: برای پی بردن به تقدم و تاخر نقوش، وقتی ما قادر به قضاوت و ارزیابی منطقی خواهیم بود که یک بوم با چند نقش و شرایط یکسان (شیب و جهت بوم) داشته باشیم. دقیق ترین ابزار برای قضاوت درست از سن سنجی نقوش، باتوجه به نبود مکانیسم های علمی، مقایسه ی آنها با خطوط مشخص و شناخته شده در دوره های مختلف تاریخی و ماقبل تاریخی است که تاکنون در ایران از این روش سال یابی نسبی بیشتر استفاده شده است. (خطوط عربی با ذکر تاریخ، خطوط پهلوی ساسانی و خطوط اشکانی، خطوط میخی، خطوط هندسی ایلامی و خطوط سطری. البته میزان شیب کتیبه و جهت آن اگر نمونه ای سالیابی شده باشد، با کتیبه ای با همین مختصات (زاویه، جهت، جنس سنگ، شرایط آب و هوای یکسان) قابل مقایسه است. این گمانه، داده هایی نزدیک به طیف سنجی عمومی و شتاب دهنده و تحلیل ریز فرسایش و... را در بر دارد.

با توجه به نوع آب و هوای منطقه، شیب بوم ها و جهت آثار بر بوم ها در قیاس با نمونه های طیف سنجی شده در ایران، کهن ترین آثار حکاکی شده ای که ما با آن مواجه شدیم می تواند متعلق به هزاره ی نهم ق.م. (یازده هزار سال پیش) باشد که جهت قطعیت نیاز به اعمال طیف سنجی عمومی و شتاب دهنده در منطقه دارد.

12- خدشه های وارد شده: سنگ نگاره ها توسط عوامل متعددی در معرض نابودی هستند که در اینجا بیشتر عوامل طبیعی و گاهاً انسانی است.

13- جنس سنگ و رنگ بوم: جنس سنگ های موجود دراین منطقه متفاوت است که نیاز به کارکرد آزمایشگاهی دارد، همه ی سنگ ها از نوع دگرگونی هستند که بعلت سایش برهم، زمانی که دامنه دریا تا این محدوده بوده، گرد و صیقلی شده اند.

14- چون و چرایی بوجود آمدن نقوش: محوطه های سنگ نگاره ها در ایران باستان کتاب هایی سنگی هستند که نویسندگان و هنرمندان آنها، در دوره های مختلف، زمانی که انسان هنوز زبانی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشته، بواسطه ی آنها سخن گفته و شرح زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی خود را تصویر     کرده اند، در واقع سنگ نگاره ها، علایم و نشانه های حاوی پیامند. 
 15- ویژگی های مشترک و پیوستگی سنگ نگاره ها:

· وجود نزدیک به هفتاد درصد نقوش بزکوهی با سبک و طرح های مشابه در کل ایران.

· کهن بودن کلیه ی نقوش حکاکی شده باسبک و طرح های مشابه در کل ایران.

· وجود هنر در آنها (هنرهای صخره ای) همگون با کل سنگ نگاره های ایران.

· ویژگی منحصر بفرد، وجود بوم های گرد و دسترسی راحت و بدون صخره نوردی است.

از منظر اقتصادی آنها از بهترین سامانه های جلب توریسم، اکوتوریسم و اکوموزه ی هنرهای صخره ای داخلی و خارجی می باشند. چنانکه کشورهایی نظیر قرقیزستان با داشتن نمونه هایی کمتر از این دیار، دفاتر هنرهای صخره ای در کل دنیا دارند و از این رویکرد سالیانه در آمدهای سرشاری برای کشور خود دارند و از طرف دیگر معرفی عظمت گذشته ی خود را غیر مستقیم به جهان اعمال می کنند.

با احترام- محمد ناصری فرد. بهار89 
 
آدرس سایت : http://www.homayen.com
 
سنگ نگاره های روستای ده تل بستک از توابع هرمزگان
 
یک بوم با صحنه ای از اجرای یک رقص آیینی یا جادویی که در رخدادهای سهمگین همچون بیماری، خورشید و ماه گرفتگی و ... برای دور کردن ارواح خبیثه اجرا می شده است.         محل: دهتل       عکاس: ناصری فرد             تاریخ: بهار 89
 
 
سنگ نگاره های  روستای ده تل بستک از توابع هرمزگان 
 یک بوم که سطح گرد آن طی دوره های کهن و مختلف توسط هنرمندان متعدد پراز نقوش شده است.
محل: دهتل                 عکاس: ناصری فرد            تاریخ : بهار89  
 
سنگ نگاره های روستای دهتل بستک از توابع هرمزگان
 

دستگیری سارقان سنگ نگاره های دهتل

امروز  طی تماس تلفنی یکی از دوستان مطلع شدم که چند نفر ناشناس که در محوطه سنگ نگاره های دهتل در حال کند و کاو بوده اند توسط اهالی دستگیر شده و در دفتر دهیاری هستند. پس از تماس مذکور خود را به دفتر دهیاری رساندم و مطلع شدم چند فرد قصد تخریب و سرقت آثار تاریخی من جمله سنگ نگاره ها را داشته اند که یکی از اهالی آنها را دیده و به آنان مشکوک شده و مراتب را به مسئولین اطلاع می دهد. مسئولین نیز با پاسگاه انتظامی دهنگ تماس گرفته و از آنان درخواست می شود جهت دستگیری و شناسایی افراد مذکور به دهتل مراجعه کنند. قبل از رسیدن ماموران چند نفر از اهالی روستا به منطقه مذکور می روند و پس از پرسیدن هویت و دلیل حضور  آنان، با رفتار تند سارقین مواجه می شوند. سارقین خود را نماینده خیر اعلام کرده بودند و اعلام کردند که  جهت یافتن فضای مناسب جهت ساختن برکه ( آب انبار ) در حال تحقیق هستند که ادعایی بس مضحک بود. لذا آنها را جهت شناسایی به دفتر دهیاری انتقال داده و مامورین نیروی انتظامی نیز در محل حاضر شدند. پس از پرس و جو های اولیه توسط مامورین مشخص شد که سارقین که 4 نفر بودند ، 3 نفرشان اهل (فیروز آباد) استان فارس و یک نفر که راهنمای آنان بود از اهالی روستای زنگارد در 30 کیلومتری دهتل از توابع شهرستان بستک هستند.

نکته جالب آنجا بود که مشخص شد دو تن از آن افراد برادر یکی از مامورین حاضر در محل هستند.

همچنین در خودرو سارقین چندین قبضه سلاح سرد من جمله یک قبضه شمشیر وچندین دستگاه ابزارآلات که گمان می رفت از وسایل کند و کاو و فلز یاب باشد مشاهده شد.

حضور اهالی در جلو دفتر دهیاری بسیار زیاد بود و همه  خواهان محاکمه سارقین در مراجع بالای قضایی بودند.

طی تماس تلفنی مسئولین روستا با ریاست کلانتری و همچنین ریاست میراث فرهنگی شهرستان از آنان درخواست شد که در محل حضور یابند. پس از چندی روئسای دو اداره مذکور تماس گرفته  اعلام کردند که در محل پاسگاه انتظامی دهنگ هستند و خواهان انتقال سارقین به آن محل شدند که موجب اعتراض شدید اهالی شد. اما پس از چندی به اصرار زیاد ماموران انتظامی  و پس از اعلام صورتجلسه مجرمین به پاسگاه دهنگ منتقل شدند.

درباره سنگ نگاره ها

استاد عزیز جناب محمد ناصری فرد در کتاب خود  (سنگ نگاره های ایران نماد های اندیشه نگار ) می نویسد :

" سنگ نگاره ها کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جا مانده از بشرند که در آنها رمز و راز های فروانی نهفته است و از بهترین پنجره های رو به گذشته های دور می باشند که از طریق آنها می توان از منظره های Perspective  گوناگون زندگی انسان های اعصار کهن را رصد کرد.  سنگ نگاره ها نماد هایی از خط ، زبان ، آداب و رسوم، اسطوره ها، ادبیات و تعیین قلمرو و پیشرفت پلکانی بشرند. " 

سنگ نگاره - انسان بالدار

جناب آقای محمد ناصری فرد پژوهشگر و نویسنده، سه کتاب در باره سنگ نگاره ها به چاپ رسانده اند و همچنین چندین فیلم مستند درباره سنگ نگاره ها ساخته اند و در شانزدهمین جشنواره تولیدات رادیویی و تلویزیونی مراکز استان ها (شیراز ) در سال 1387 نیز به عنوان بهترین پژوهشگر (با عنوان سنگ نگاره های تیمره – از مرکز اراک )معرفی شده اند و دیپلم افتخار دریافت نموده اند.

قبل از سال جدید در اسفند ماه بود که بنده با سایت پر محتوای ایشان که در مورد سنگ نگاره ها است آشنا شدم و ایمیلی برای ایشان ارسال نمودم و وجود سنگ نگاره ها را در دهتل به اطلاع ایشان رساندم و از ایشان دعوت کردم جهت بازدید از سنگ نگاره ها به دهتل تشریف بیاورند. استاد عزیز نیز در جواب  با شوق و  علاقه خاصی اعلام کردند که چنانچه وسایل سفر در تعطیلات نوروز مهیا شود حتما به دهتل خواهند آمد تا این آثار را از نزدیک مشاهده نمایند.  

نگارنده در کنار استاد محمد ناصری فرد

در یکی از روز های تعطیلات نوروز ایشان  ما را مفتخر فرمودند و به دهتل تشریف آوردند و به اتفاق جناب آقای رضوی دوست عزیزمان و همچنین جناب آقای غفوری دهیار محترم به منطقه سنگ نگاره ها رفتیم و استاد عزیزمان جناب آقای ناصری فرد اطلاعات بسیار جالب و مفیدی را در مورد آثار مذکور  نقل کردند و به مقایسه سنگ نگاره های دهتل با سایر نقاط ایران و جهان پرداختند که برای بنده و دیگر دوستان بسیار جالب و جذّاب بود.  

سنگ نگاره دهتل

حضور چند ساعته ایشان در دهتل موجب شد ما با دید تازه ای به این آثار ارزشمند بنگریم  و  در جهت حفظ و نگهداری آن و همچنین ثبت آن در فهرست آثار ملی با دهیار محترم گفتگو هایی انجام شد.

لازم به ذکر است که در اسفند ماه سال 87 طی جلسه ای با حضور آقای بناوند ریاست میراث فرهنگی شهرستان بستک و اعضای انجمن میراث فرهنگی دهتل در محل دهیاری دهتل نیز درخواست خود را مبنی بر ثبت این آثار و تمهیدات لازم جهت حفظ و نگهداری آن خدمت ریاست میراث فرهنگی تقدیم نمودیم که تا کنون اقدامی در این باره صورت نگرفته است.